هنر فرش بافی به ویژه فرش دستبافت از دیرباز از جمله هنرهای اصیل و ماندگار ایران زمین بوده و در این بین فرش کلاردشت، گنجینه‌ای از هنر و هویت ملی و تاریخی منطقه غرب مازندران محسوب می شود که این روزها نیازمند توجه بیشتر مسئولان و متولیان امر است.

 تاریخ جامعه ایرانی با فرش گره خورده و هریک از مناطق کشورمان فرش مخصوص به خود را می بافد و در این بین، استان‌های شمالی ایران به علت سهولت دسترسی در تهیه مواد اولیه فرش بافی نظیر پشم، و مواد رنگزا جهت رنگرزی، همیشه جزو پیشگامان هنر فرش بافی بوده و فرش کلاردشت نیز به عنوان یک اثر ملی فاخر همیشه در داخل و خارج از کشور خریداران خاص خود را داشته و دارد.

فرش کلاردشت با سابقه ای دیرین یادگاریست از مردمان عشایر و کوچنده که به مرور زمان در رشد و اعتلای این هنر و انتقال آن به نسل‌های بعدی و حفظ ارزش‌هایی چون سادگی نگاه به طبیعت، اصالت در رنگ آمیزی و بداعت در نقوش نقش به سزایی داشته است و در این میان می توان به اقوام کوچنده ای چون کردها و مهاجرانی از فارس، کرمانشاه و لرستان در زمان سلاطین صفوی، افشاری، زندیه و قاجار اشاره کرد.

بسیاری از کارشناسان معتقدند که فرش کلاردشت قدمتی بیش از چهار هزار ساله دارد و از سوی اقوام مهاجر وارد مازندران و کلاردشت شده است فرشی که تار و پود آن نه بر اساس فرم و نقش بلکه از ذهن خلاقانه زنان و مردان این دیار بافته می شود.

بررسی ها نشان می دهد که فعالیت فرش بافی در شهرستان تاریخی کلاردشت به شیوه سنتی و امروزی از ۴۰۰ سال پیش آغاز شد ولی باستان شناسان طی کاوشگری در سال های گذشته در تپه تاریخی کلار به این نتیجه رسیدند که نقشه های حک شده بر روی عتیقه ها و اشیای بدست آمده الهام گرفته از فرش کلاردشت بوده و این گویای آن است که این هنر بیش از ۶ هزار سال قدمت دارد.

تپه کلار با توجه به سابقه دیرینه آن یکی از نادر ترین تپه های تاریخی منطقه است و در ارتفاع بیش از یکهزار و ۲۰۰ متری از سطح دریای خزر قرار دارد و نتایج آزمایش های انجام شده به روی نمونه های استخوان و ذغال های به دست آمده از لایه های تحتانی تپه کلار توسط دانشگاه آکسفورد انگلستان، تاریخ آن را به اوایل هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح یعنی ۶ هزار سال قبل می داند و مطالعات این لایه نگاری نیز گویای آن است که سکونت در این محوطه از زمانی که نخستین ساکنان در آن سکنی گزیده اند بدون انقطاع ادامه داشته است و این امر گواه روشنی بر شرایط مساعد طبیعی این منطقه بوده است.

کارشناسان معتقدند فرش کلاردشت که به فرش "خرسک " نیز شهرت دارد یک هنر بومی این منطقه بوده و نقشه های موجود در آن نیز الهام گرفته از تراوشات ذهنی است و به عبارتی با توجه به زمختی که دارد برگرفته از طبیعت و موقعیت کوهستانی سرمای سخت این منطقه است و با گذر زمان به علت مهاجرت قبیله های مختلف از دیگر استان ها از جمله کرمانشاه، فارس و کردستان به مازندران و کلاردشت این هنر به این منطقه راه یافته است.

اگر چه مازندران با جمعیت بیش از سه میلیون نفر در حاشیه جنوبی دریای خزر نام پرآوازه‌ای در هنر صنعت فرش ندارد ولی با قالی کلاردشت شهره جهانی یافته است. از مجموع ۱۷ هزار بافنده فرش دستبافت شناسایی شده در مازندران، هم اکنون ‪ ۱۰‬هزار نفر در این حرفه مشغول فعالیتند که از این تعداد ۲ هزار نفر در غرب مازندران به این حرفه مشغولند.

مازندران دارای ‪ ۳۹‬شرکت تعاونی فرش دستباف شهری و هشت شرکت تعاونی فرش دستبافت روستایی است و فرش کلاردشت با داشتن قدمتی ۴۰۰ ‬ساله یک هنر سنتی به شمار می‌آید که با مهاجرت اقوام کرد کرمانشاه و لرها به این منطقه رواج یافته است.

جمعی از مسئولان و فعالان این عرصه، فرش دستبافت کلاردشت را به عنوان نمادی از هویت ملی، تاریخی و شناسنامه این شهرستان می دانند و تاکید دارند نباید این هنر در ورطه فراموشی قرار گیرد و متولیان امر برای احیای دوباره این هنر و ورود آین به بازارهای جهانی که خریداران خاص خودش را دارد، باید تدابیر ویژه ای اتخاذ کنند.

جهانی اما فراموش شده
قالی کلاردشت، گنجینه‌ای از هنر و هویت است و اوج هنر قالیبافی در کلاردشت در سال ۴۷ ‬بود و این هنر دستباف در سالهای ‪ ۷۱‬تا ‪ ۷۳‬توانست مقام سوم را از لحاظ کیفیت مواد اولیه رنگ و بافت در بین فرش‌های جهان به خود اختصاص دهد.

فرش کلاردشت از قالی‌های درشت بافت "خرسک" است که معروفترین گونه آن در روستای "مکارود" بافته می‌شود، نقوش این قالی بیشتر ذهنی و بدون نقشه و بر گرفته از طبیعت زیبا است.

نقش " مل چفته " در حاشیه، صندوقی و جنگلی از معروفترین نقوش و طرحهای مرزقان، قفقازی، گل شاه‌عباسی، لچک، ترنج، رودبارکی، شمله، خرکی، شکری، چخماقی و مزلقان از دیگر نقوشی است که در زینت این قالی سنتی بکار می‌رود.

رنگ‌های فرش کلاردشت مانند قرمز تیره، آبی تیره و قهوه‌ای از نوع رنگ‌های مرده‌اند که از پوست گردو و گیاهانی به نام کاش و روناس تهیه می‌شود. الیاف این فرش در گذشته ‪ ۱۰۰‬درصد پشم بود و تعداد گره نیزبه کیفیت فرش بستگی دارد و بطور میانگین ‪ ۳۰‬رج‌شمار می‌باشد که از دارهای طولی، عرضی و افقی برای بافت آن استفاده می‌شود و علاوه بر بازارهای داخلی، کشورهای نظیر آلمان، فرانسه، ایتالیا، کانادا و امیرنشینان خلیج فارس عمده خریداران قالی کلاردشت را تشکیل می‌دهند.

در همین حال جمعی از کارشناسان معتقدند، مواد اولیه نامرغوب، نبود حمایت مالی، ساماندهی نشدن تولید، بی‌توجهی به آموزش، نبود آشنایی به نیاز بازار، نبود نظارت و برنامه نداشتن باعث شد تا در سال‌های اخیر، قالی کلاردشت به عنوان گنجینه‌ای از هنر و هویت به بوته فراموشی سپرده شود.